ملاک صدق و کذب در قضایا

          مدیر سایت 
            بازدید : 727
          دوشنبه 18 آذر 1392
           نظرات (0)
        

نویسنده:محمد محسن حسن خواه

چکیده:

انسان کلی است.

ایرانیان مردمانی دیندار هستند.

امسال همه طلاب به کربلا عازم شدند.

کدام یک از این قضایا صادق وکدام یک کاذب می باشد؟

ملاک صدق وکذب در قضایا چیست؟

این قضایا چه تفاوتی باهم دارند؟

مجموعه سولات فوق و سوالاتی از این دست می طلبد تا انسان با سیری منطقی راه رافتن این سولات را بجوید. بنابر این قبل از بیان هر مطلبی باید تعریف صحیحی از صادق یا کاذب بودن ارائه کرد ، قدمای علم منطق قضیه صادق را همانا قضیه ای می دانستند که با واقع و نفس الامر مطابق باشد.

بنابراین تعریفِ از صدق، یک سوال پیش می آید و آن این است که واقع و نفس الامر یعنی چه؟

در پاسخ باید گفت: نفس الامر در واقع همان ظرف ثبوت هر چیز است به حسب خودش یعنی مثلا ظرف ثبوت "گلهای این باغ زیبا اند" همان باغ و واقعیت عینی است که در آن محقق شده اند ، ولی گویی واقع از برای هر کدام از سه قضیه مطرح شده در فوق با هم فرق داشته باشد و این مطلب همانا نیازمان را به تقسیم قضیه به حسب ظرف تحققش نشان می دهد، پس قضیه ها را به حسب ظرف ثبوتشان به سه قسمِ خارجیه (مثل مثال سوم)، حقیقیه (مثال دوم) و ذهنیه ( اولین مثال) تقسیم می کنیم.

اما چگونگی مطابقت یافتن هر کدام از این قضایا با واقع.

در مورد قضایای خارجیه بحث خیلی پیچیده نیست، زیرا در این قضایا حکم بر افراد محقق الوجود بار می شود یعنی اگر همه طلاب مدرسه در همان سال معهود به کربلا مشرف شده باشند قضیه صادق و در غیر این صورت کاذب خواهد بود.

اما قضایای حقیقیه ؛ جان کلام در این قضایا بار شدن حکم بر طبیعت افراد است چه محقق الوجود باشند چه مقدره الوجود یعنی، هر زمان فردی در ایران باشد او دین دار است و در این مثال دیگر به افراد حاضر اشاره نداریم بلکه به طبیعت ایرانیان اشاره داریم.

ولی قسم آخر قضایا که همان قضیه های ذهنیه باشند کمی تفاوت در نوع ساختارشان وجود دارد زیرا ما قضایایی را که ظرف تحققشان ذهن است را قضیه ذهنیه می دانیم و در ضمن می خواهیم یک قضیه ذهنیه را با واقعش که دوباره در خود ذهن است مطابقت دهیم و اینجاست که ممکن است این شبهه پیش آید که ، در این قضایا حاکم و محکی یکی می باشد و پاسخ به این سوال را اینگونه مطرح می کنیم که فرآیند ذهن در مورد این قضایا چیزی شبیه به این روش است که ذهن مثلا کلی بودن انسان را در طرفی قرار می دهد و سایر داده هایش را در سویی دیگر و شروع به تحلیل آنها می کند ، حال دیگر حاکی و محکی یکی نیست بلکه ذهن یک قضیه را با عینی در خورش مطابقت می دهد ، بدین شکل این مشکل نیز برطرف می گردد.

حال دریافتیم صداقت یک قضیه ، در مطابقت آن قضیه با واقع است ، اما به حسب خودش ، گاهی مطابقت دارد با نفس الامرش و گاهی با طبیعتِ موضوعِ خود و گاهی هم با عین وخارج مطابق است.