تعریف و غایت دانش منطق از نظر منطقدانان مسلمان

نویسنده:سید محمود یوسف ثانی
چکیده

نویسنده در این مقاله کوشیده است با توجه به تعاریفی که منطقدانان مسلمان از دانش منطق به عمل آورده اند، ضمن طبقه بندی آنها در دو گروه تعاریف نفسی و تعاریف قیاسی و همچنین با عنایت به غایاتی که آنان برای علم منطق برشمرده اند و تفکیک آنها به غایات معطوف به صورت و ماده و غایات معطوف به صرف صورت، از گفتار آنان چنین استنتاج کند که منطق بنا به تعریف و غایت خود، اولاً و بالذات ناظر به صورت اندیشه است نه ماده آن و دو بخش تصور و تصدیق منطق نیز اساساً، مربوط به مقام استدلال است نه مقام تعریف و مباحث مربوط به ماده استدلال و همچنین مباحث مربوط به تعریف را باید در علوم خاص دیگر پی گیری نمود. در این مقاله همچنین از مسائل دیگری همچون رابطه منطق و نحو و دلایل بی نیازی برخی علوم از منطق سخن به میان آمده است.

برگرفته از سایت:http://nameh-i-hikmat.sadiqjournals.ir/?_action=articleInfo&article=1207

نویسنده:حامد تقی لو

موضوع:ماهیت تصدیق و جایگاه ان در علم منطق

نویسنده:محمد محسن حسن خواه

چکیده:

انسان کلی است.

ایرانیان  مردمانی دیندار هستند.

امسال همه طلاب به کربلا عازم شدند.

کدام یک از این قضایا صادق وکدام یک کاذب می باشد؟

ملاک صدق وکذب در قضایا چیست؟

این قضایا چه تفاوتی باهم دارند؟

مجموعه سولات فوق و سوالاتی از این دست می طلبد تا انسان با سیری منطقی راه رافتن این سولات را بجوید. بنابر این قبل از بیان هر مطلبی باید تعریف صحیحی از صادق یا کاذب بودن ارائه کرد ، قدمای علم منطق قضیه صادق را همانا قضیه ای می دانستند که با واقع و نفس الامر مطابق باشد.

بنابراین تعریفِ از صدق، یک سوال پیش می آید و آن این است که واقع و نفس الامر یعنی چه؟

در پاسخ باید گفت: نفس الامر در واقع همان ظرف ثبوت هر چیز است به حسب خودش یعنی مثلا ظرف ثبوت "گلهای این باغ زیبا اند" همان باغ و واقعیت عینی است که در آن محقق شده اند ، ولی گویی واقع از برای هر کدام از سه قضیه مطرح شده در فوق با هم فرق داشته باشد و این مطلب همانا نیازمان را به تقسیم قضیه به حسب ظرف تحققش نشان می دهد، پس قضیه ها را به حسب ظرف ثبوتشان به سه قسمِ خارجیه (مثل مثال سوم)، حقیقیه (مثال دوم)  و ذهنیه ( اولین مثال) تقسیم می کنیم.

اما چگونگی مطابقت یافتن هر کدام از این قضایا با واقع.

در مورد قضایای خارجیه بحث خیلی پیچیده نیست، زیرا در این قضایا حکم بر افراد محقق الوجود بار می شود یعنی اگر همه طلاب مدرسه در همان سال معهود به کربلا مشرف شده باشند قضیه صادق و در غیر این صورت کاذب خواهد بود.

اما قضایای حقیقیه ؛  جان کلام در این قضایا بار شدن حکم بر طبیعت افراد است چه محقق الوجود باشند چه مقدره الوجود یعنی، هر زمان فردی در ایران باشد او دین دار است و در این مثال دیگر به افراد حاضر اشاره نداریم بلکه به طبیعت ایرانیان اشاره داریم.

ولی قسم آخر قضایا که همان قضیه های ذهنیه باشند کمی تفاوت در نوع ساختارشان وجود دارد زیرا ما قضایایی را که ظرف تحققشان ذهن است را قضیه ذهنیه می دانیم و در ضمن می خواهیم یک قضیه ذهنیه را با واقعش که دوباره در خود ذهن است مطابقت دهیم و اینجاست که ممکن است این شبهه پیش آید که ، در این قضایا حاکم و محکی یکی می باشد و پاسخ به این سوال را اینگونه مطرح می کنیم که  فرآیند ذهن در مورد این قضایا چیزی شبیه به این روش است که ذهن مثلا کلی بودن انسان را در طرفی قرار می دهد و سایر داده هایش را در سویی دیگر و شروع به تحلیل آنها می کند ، حال دیگر حاکی و محکی یکی نیست بلکه ذهن یک قضیه را با عینی در خورش مطابقت می دهد ، بدین شکل این مشکل نیز برطرف می گردد.

حال دریافتیم صداقت یک قضیه ، در مطابقت آن قضیه با واقع است ، اما به حسب خودش ، گاهی مطابقت دارد با نفس الامرش  و گاهی با طبیعتِ موضوعِ خود و گاهی هم با عین وخارج مطابق است.

نویسنده:سید مجید سبکبار

چکیده

کلی،مفهومی است که قابل صدق و انطباق بر افراد کثیر است اعم از اینکه افراد کثیر وجود خارجی داشته باشند یا معدوم باشند و اعم از اینکه ممکن و یا محال باشند.مفهوم انسان،واجب الوجود،شریک الباری،همه مفاهیم کلی هستند زیرا قابلیت صدق دارند گر چه بعضی فقط یک مصداق و بعضی اصلاً مصداق ندارند.

مفهوم جزئی مفهومی است که این قابلیت را ندارد،مثل مفهوم امام خمینی(قدس سره)که فقط بر یک فرد خاص قابل صدق و انطباق است.

نظر اکثر فلاسفه و مناطقه در باب مفاهيم كلى اينست كه آنها نوع خاصى از مفاهيم ذهنى هستند و با وصف كليت در مرتبه خاصى از ذهن تحقق مى‏يابند و درك كننده آنها عقل است.

نحوه ایجاد مفاهیم کلی به این صورت است که انسان وقتی اشیاء جزئی را مشاهده می کند و تصورات جزئی از آنها می سازد،سپس به امر مشترک بین امور جزئی دسترسی پیدا می کند و از آن امر مشترک یک مفهوم کلی می سازد.در واقع کلی یک حقیقت مشترک است در خارج بین جزئیات که ذهن از آن امر مشترک یک مفهوم می سازد و این مفهوم چون وضع خاص،کیفیت خاص و ... ندارد،کلی و قابل صدق بر افراد فراوان است.در رابطه با مفاهیم جزئی نیز می توان گفت که آنها حاصل مشاهده ای هستند که ما از اشیاء خارجی داریم.

آنچه که سبب جزئیت یک مفهوم کلی می شود لحاظ اشاره به تشخص خارجی در آن ها است.

چکیده

از نظر شهید مطهری: فطریات آن دسته از شناختهایی است که در ذهن بعد از تولد ایجاد می شود که نیاز به صغری و کبری و آموزش استاد ندارد بلکه به صرف تصور موضوع و محمول انسان حکم به ارتباط این دو با هم می کند البته وقتی سطح آگاهی و تصورات انسان به اندازه ای که مورد نیاز است گسترش یافته باشد و این به لحاظ ویژگی خاص ذهن بشر است.

از نظر کانت: یک سلسله صور همراه با تولد نوزاد به صورت مادرزادی در ذهن وجود دارد که لازمه ذهن است و ساختار ذهن به صورتی می باشد که آن صور جزء لوازم ذهن بوده و صوری نیز از خارج اضافه می شود و ذهن با ترکیب و تالیف این دو دسته صور، صور جدیدی را به دست می دهد که «شناخت» نام دارد.

تقریر برهان صدیقین سینوی به روش منطق صوری جدید

عسکری سلیمانی امیری*
چکیده
برهان صدیقین یکی از براهین معروف در اثبات وجود خداست،پایه و اساس این برهان حقیقت وجود و نفی شکاکیت در هستی است.در این برهان وجود خلق پایه استدلال نیست. از این‌رو گفته می‌شود وجود خدا از غیر او و خلق او اثبات نشده است. بنابراین در پایان معلوم می‌شود که از خود خدا وجود او اثبات شده است. با این تفاوت که در آغاز برهان نمی‌دانستیم آن که پایه استدلال است و استدلال از آنجا آغاز شده، همان خدا است. طراح این برهان فارابی است، ولی تقریری از آن ارائه نکرده است، بلکه اولین تقریر آن را ابن‌سینا به دست داده است.این برهان را می‌توان بر اساس منطق جدید هم در بخش منطق جمله‌ها و هم در بخش منطق محمولات صورت‌بندی کرد. مقالة پیش رو ضمن تقریر برهان صدیقین ابن‌سینا صورت‌بندی آن را هم در منطق جمله‌ها و هم منطق محمولات ارائه داده است.
کلیدواژه‌ها: برهان صدیقین، ابن‌سینا، منطق جمله‌ها و منطق محمولات.

«برهان گودل»1 چیست؟ این برهان چگونه نظریة مبناگروى2 در باب توجیه را به چالش مى‌گیرد؟ و آیا برهان گودل از عهدة نقد مبناگروى بر ‌می‌آید یا نه؟ این سه پرسش‌هایی هستند که نوشتارحاضر در پى پاسخ‌گفتن به آنهاست. در مقدمه، نکات مقدماتى در باب تعریف رایج معرفت، مسئلة توجیه و نظریة مبناگروى را از نظر خواهید گذراند. بدنة اصلى مقاله تحت عنوان «مطالب» به سه بخش تقسیم شده که هر بخشى عهده‌دار پاسخ‌گویى به یکى از پرسش‌هاى سه‌گانه است. در بخش اول وجه مشترک میان همة تقریرهاى مبناگروى بیان شده است. در بخش دوم، طی دوازده مرحله برهان گودل تبیین شده، و سرانجام در بخش سوم، چهار پاسخ به برهان گودل مطرح گردیده است. در بخش نتیجه‌گیرى نیز خلاصه‌اى از نتایج مقاله ارائه شده است.

چکیده

همچنان که در بستر طبیعت، گاه سلولی از یک جاندار با سلولی از جانداری دیگر به هم میآمیزند و موجودی نو پدید میآورند، در زهدان ذهن نیز دانستههای تصدیقی (گزارهها) دوبهدو درهم میآمیزند و دانستهای نو میزایند. اما گاهی هم در طبیعت، یک سلول بیآنکه با دیگری درآمیزد، خود به تنهایی از درون میشکافد. اکنون پرسش این است که آیا میتوان بر همین سان، در فرایند استدلال نیز تنها و تنها از یک گزاره، بیهیچ میانجی و واسطهای به گزارهای دیگر دست یافت؟ برخی برآنند که آری، میتوان. آنان این فرایند تولد را «استدلال مباشر یا بیواسطه» نام کرده‌اند، در برابر اقسام حجت که بر آن «استدلال غیر مباشر» نام نهادهاند. این جستار نخست احکام گزارهها را یادآوری کرده، آنگاه به تبارشناسی استدلال مباشر پرداخته است. سپس ناسازگاری این رأی را با پارههای دیگری از گفتههای مبدعان آن آشکار کرده و نادرستی آن را به نیروی برهان نمودار ساخته است. در پایان، پس از تأمّلاتی در برخی از سخنان ابن سینا و خواجه نصیر، تلاش کرده است تا برای اشکال دمورگان در باب فراگیر نبودن نظریه «قیاس» پاسخی پیش نهد.

مدرسه علمیه‌ حضرت صاحب الزمان"عمل الله تعالی فرجه اشرف"

عنوان تحقيق :

قضیه شرطه منفصله (منطق)

محقق:

مهدی رجبی باد افشانی

زمستان1391

چکیده:
در این تحقیق به بحث از قضایا پرداخته ایم ومحور اصلی این تحقیق قضیه شرطیه منفصله می باشد که ابتدا به مقدمه که غرض تحقیق برسراین موضوع است را بیان می کند پرداختیم، وسپس از اقسام قضایا که به قضیه حملی وشرطی تقسیم شده شروع کردیم، و سپس به قضیه شرطیه متصل وشرطیه منفصله پرداختیم. سپس به اقسام قضیه منفصله که به سه قسم: منفصله حقیقیه، ومنفصله مانعۀ الجمع، ومنفصله مانعۀ الخلو تقسیم می شود به شرح وتوضیح وبیان تبصره های آن پرداختیم، وسپس به سلب وایجاد در در قضیه منفصله وشرح وتوضیح آن، ودر پایان به ذکر منابع پرداختیم.

 مدرسه علمیه حضرت صاحب الزمان(علیه السلام)

نام نویسنده: مهدی اکبری

عنوان مقاله: حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی

بهار92

      چکیده:

      در این مقاله در پنج فصل به بحث حمل اولی و حمل شایع می پردازیم.در فصل اول برای مقدمه به بحث حمل و اقسام مختلف آن خواهیم پرداخت که شامل حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی، حمل مواطات و اشتقاق، حمل بالذات و بالعرض می باشد و در فصل دوم به بحث حمل اولی ذاتی که شامل تعریف حمل اولی، علت نامگذاری، حملی نبودن حمل اولی، اعتبار عقلی در حمل اولی، فایده و محدوده ی حمل اولی ذاتی می باشد و در فصل سوم به بحث حمل شایع صناعی که شامل تعریف حمل شایع، اسامی مختلف، موارد کاربرد حمل و شایع صناعی بودن حمل ذاتیات بر موضوع می باشد و در فصل چهارم به بحث هر دو این حمل خواهیم پرداخت که شامل تمایز، ملاک اتحاد و استفاده از حمل اولی و شایع خواهیم پرداخت و در فصل آخر مسئله ای طرح میشود و دو نمونه برای آن مثال آورده می شود.

تقسیم تحلیلی و ترکیبی قضایا

حسن عبدی

چکیده

در این مقاله، ابتدا تاریخچه اجمالی تقسیم تحلیلی و ترکیبی قضایا مطرح شده است؛ تحلیلی و ترکیبی به عنوان روش، به عنوان تقسیمی برای قضایا و به عنوان مکتبی فلسفی. سپس، نویسنده ضمن بیان اختلاف در چیستی این مقسم، با اشاره به تمایز میان اصطلاحات جمله، گزاره، قضیّه و حکم معتقد است اگر چه کانت مقسم را احکام قرار داده اما در واقع مقسم همان قضیّه است؛ چرا که وی در این مسئله به جنبه روان‌‌شناختی نظر داشته که در مباحث معرفت‌‌شناسی موضوعیت ندارد.

در فراز بعدی سه معیار عمده زیر برای تحلیلی بودن قضایا مطرح و نقادی شده است:

الف. قضیّه تحلیلی قضیّه‌‌ای است که محمولِ آن به منزله چیزی به نحو ضمنی در مفهومِ موضوع مندرج باشد؛ ب. قضیّه‌‌ای که تنها کافی است نفی آن به تناقض بینجامد؛ ج. هر گاه صدق قضیّه از واژگان به‌‌کار رفته در آن به‌‌دست آید، قضیّه تحلیلی خواهد بود.

در پایان نگاهی تطبیقی به تقسیم قضایا به تحلیلی و ترکیبی در فلسفه غرب و تقسیم حمل [قضایا] به حمل اولی و حمل شایع صناعی در فلسفه اسلامی شده است.